Czynimy wszystko, by odnaleźć i odzyskać skradzione 35 lat temu ikony

Wiceminister kultury Maciej Wróbel powiedział, że przekazanie Muzeum Warmii i Mazur odzyskanej ikony traktuje jako "jej powrót do domu".

"To wyjątkowo ciężka praca, by dzieła kultury, które zaginęły w różnych okolicznościach, odnajdywać" - powiedział wiceminister Wróbel i zapewnił, że resort będzie robił wszystko, by odzyskać kolejne ukradzione z olsztyńskiego zamku ikony. Obecnie, jak przyznali pracownicy merytoryczni ministerstwa, którzy towarzyszyli wiceministrowi w ceremonii przekazywania ikony, prowadzone są ze stroną niemiecką rozmowy dotyczące zwrotu kolejnej ikony ukradzionej z olsztyńskiego zamku.

Namalowany temperą jajeczną na desce XVIII w. Mandylion został namierzony przez Aleksandrę Zawadzką z Departamentu Restytucji Dóbr Kultury Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w domu aukcyjnym w Düsseldorfie. Pracownicy ministerstwa przyznali, że w ciągu kilkunastu minut skontaktowali się z domem aukcyjnym, by zablokować sprzedaż ikony i jeszcze tego samego dnia potwierdzili, że jest to dzieło, które w 1990 roku w grudniu, razem z 28 innymi ikonami, zostało ukradzione z olsztyńskiego zamku. "Autentyczność ikony została potwierdzona m.in. przez ubytki w warstwie malarskiej" - powiedziała PAP Zawadzka. Przyznała, że gdy zobaczyła na aukcji Mandylion poczuła "niesamowitą radość".

"Ale zaraz włączyłam chłodne myślenie, że trzeba potwierdzić autentyczność ikony. Szczęśliwie było to możliwe" - przyznała Zawadzka.

Mimo, że pracownicy ministerstwa kultury błyskawicznie zablokowali sprzedaż Mandylionu, który przedstawia namalowaną na chuście twarz Chrystusa, to na powrót ikony do Polski trzeba było czekać dwa lata.

"Dwa lata trwały rozmowy z domem aukcyjnym dotyczące zwrotu ikony, bo odmawialiśmy uiszczenia jakichkolwiek opłat w związku z jej odzyskaniem. W końcu strona niemiecka zgodziła się ze wszystkimi naszymi argumentami. Odzyskanie tego dzieła kosztowało nas tylko tyle, co jego transport" - powiedział Mariusz Wiśniewski z Departamentu Restytucji Dóbr Kultury Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Wicemarszałek województwa Maria Bąkowska powiedziała, że powrót ikony na olsztyński zamek jest wielkim wydarzeniem dla polskiej i lokalnej kultury. "Kultura polska wiele razy była dotknięta grabieżami, począwszy do potopu szwedzkiego, poprzez zabory i okupację niemiecką. Zbrodnicze grabieże bardzo dotknęły polskie dziedzictwo i polską kulturę, dlatego tym bardziej cieszy fakt, że dzieła wracają na swoje prawowite miejsce" - podkreśliła wicemarszałek.

Dyrektor Muzeum Warmii i Mazur Piotr Żuchowski dodawał, że dziś taka kradzież, jak przed 35 laty byłaby niemożliwa. "Mamy nowoczesne, kosztowne systemy zabezpieczeń. Wszystkie nasze placówki są bardzo dobrze chronione, to, co się wtedy stało dziś by było niemożliwe" - zapewnił Żuchowski i powiedział, że najważniejsze jest zrozumienie przez społeczeństwo, że dzieła kultury są świętością i nie wolno ich kraść. "Trzeba dać jasny sygnał, że złodziejstwo dzieł sztuki nie popłaca" - podkreślał Żuchowski.

Odzyskana ikona na razie trafi do muzealnego magazynu. Dyrektor Żuchowski zapewnił, że ma w planach utworzenie w olsztyńskim zamku ekspozycji ikon, która mogłaby być połączona z opowieścią np. o starowiercach z Wojnowa na Mazurach. "Takie są nasze plany" - dodał Żuchowski.

W muzealnych magazynach są już dwie inne odzyskane przez pracowników ministerstwa kultury ikony zrabowane w 1990 roku z olsztyńskiego zamku: Archanioł Michał i Trzy Marie u grobu. Obie te ikony także "wypłynęły" na terenie Niemiec.

Kradzież ikon z olsztyńskiego zamku do dziś została niewyjaśniona, a sprawcy kradzieży nie zostali ustaleni. Nie poznano także dokładnych okoliczności tego zuchwałego rabunku. Wiadomo jedynie, że pomiędzy 3 a 7 grudnia 1990 roku nieznani sprawcy po drabince sznurowej weszli po zamkowym murze do okna, przepiłowali kratę i wynieśli 29 ikon z 87 prezentowanych na wystawie. Mimo, że sprawcy zostawili na miejscu kradzieży latarkę elektryczną, śrubokręt oraz pończochę z wyciętymi otworami na oczy i usta, śledczy sprawców nie wykryli i sprawę z tego powodu umorzyli w 1991 roku.

W śledztwie ustalono, że około godziny 22 w nocy 5 grudnia 1990 roku chłopiec przebywający na spacerze z psem w pobliżu zamku widział samochód osobowy marki Opel Kadet koloru jasnego, do którego dwaj mężczyźni ładowali noszone od strony zamku, wypełnione worki. Kiedy mężczyźni zauważyli obserwującego ich chłopca, odjechali w pośpiechu. (PAP)

jwo/ aszw/