Miejski ogrodnik trzyma się mocno; naukowcy przepytali stołecznych ogrodników

Miejskie ogrody przyczyniają się do lepszej absorpcji dwutlenku węgla, zmniejszania zanieczyszczenia powietrza, a także łagodzenia efektu miejskiej wyspy ciepła. Ogrodnictwo miejskie (ang. urban gardening) pozwala również mieszkańcom wykorzystywać odpady organiczne, pomagając zmniejszyć emisję gazów cieplarnianych i oszczędzać energię. Nie bez znaczenia jest też większa efektywność wykorzystania wody, zmniejszenie ryzyka powodzi i lepsza retencja wody deszczowej.

"Rozwój ogrodnictwa miejskiego zależy od czynników społecznych. (...) Niektóre badania wskazują, że nie chodzi tutaj tylko o ogrodnictwo, ale właśnie o budowanie społeczności. Motywacje miejskich ogrodników są różne. Do najważniejszych należą: potrzeba powrotu do natury, wkład w kształtowanie otoczenia, nawiązywanie relacji społecznych, a także wzajemna wymiana doświadczeń" - mówi kulturoznawca i socjolog dr hab. Piotr Majewski z Uniwersytetu SWPS.

Badacze z Politechniki Warszawskiej, Uniwersytetu SWPS i Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego analizowali, czy warszawska społeczność wykazuje potencjał do rozwijania ogrodnictwa miejskiego w celu adaptacji do zmian klimatu.

Oprócz przeglądu literatury, scharakteryzowali lokalnych ogrodników i ich inicjatywy, a także zapytali ich o funkcję ogrodów - w kontekście ochrony środowiska oraz budowania społeczności. Na potrzeby badania przeprowadzono w sumie ponad 250 wywiadów. Wyniki opisano w artykule na łamach pisma "Miscellanea Geographica".

Z badania wynika, że stolica Polski daje duże możliwości do zajmowania się ogrodnictwem - informuje w prasowym komunikacie Uniwersytet SWPS. Badacze zidentyfikowali obszary, na których można by potencjalnie założyć nowe ogrody rekreacyjne, społeczne czy edukacyjne. Łącznie takie tereny (np. łąki, parki, zieleń osiedlowa, nieużytki czy obszary poprzemysłowe) zajmują ponad 1,8 tys. ha. Wszystkie znajdują się w odległości 600 m od zabudowy mieszkaniowej, a zdecydowana większość jest oddalona o nie więcej niż 300 m.

Okazało się, że w Warszawie ogrodnictwo miejskie jest szeroko rozpowszechnione. Ten ruch społeczny obejmuje indywidualne grupy mieszkańców, mniej lub bardziej formalne zespoły, stowarzyszenia czy fundacje, a także instytucje publiczne jak szkoły czy instytucje kultury.

Mieszkańcy chcą w ten sposób tworzyć wokół siebie przyjazną przestrzeń życiową, zapewniającą dobre samopoczucie, kontakt z naturą, poczucie odpowiedzialności za środowisko, budowanie więzi społecznych i wymianę wiedzy.

Warszawskie ogrody zrzeszają średnio 10-15 osób, które stanowią trzon grupy. Pojawiają się w nich też osoby pracujące okazjonalnie, a także goście, którzy po prostu spędzają tam czas. W ogrodach można spotkać wszelkie grupy społeczne, choć – jak przyznają badacze – najbardziej aktywni są seniorzy (zwykle kobiety z wyższym wykształceniem) i rodziny (klasa średnia z wyższym wykształceniem).

Liderami takich grup ogrodniczych są zwykle pracownicy instytucjonalni (zatrudnieni w instytucjach, przy których stworzono ogrody), aktywiści społeczni, zajmujący się tym amatorsko lub profesjonalnie, ale także aktywiści "herosi", którzy poświęcają się tym miejscom bez wytchnienia.

W opinii liderów głównym celem miejskiego ogrodnictwa nie jest produkcja żywności, ale działania ekologiczne (rozpatrywane w szerszym kontekście ochrony bioróżnorodności czy zarządzania bioodpadami), edukacja i budowanie aktywnego, współpracującego społeczeństwa. Ogrodnicy wskazują ponadto na terapeutyczne funkcje ogrodów.

"Potencjał i szeroka skala ogrodnictwa miejskiego pozwalają nam stwierdzić, że system ogrodów społecznych należy również uznać za narzędzie wspierające rozwiązania w zakresie adaptacji do zmian klimatu w polityce miejskiej w planowaniu przestrzennym – pod warunkiem, że są one uważane za ważny element systemu zielonej infrastruktury miejskiej" - stwierdził prof. USWPS Piotr Majewski, współautor badania, cytowany w prasowym komunikacie.

Naukowcy podkreślają, że należałoby jeszcze zbadać, w jakim stopniu ogrodnictwo miejskie jest istotne dla adaptacji do zmian klimatu oraz jakie ryzyko i wyzwania stanowi to dla aktywistów ogrodniczych, ale także dla władz miejskich i decydentów.

Rekomendują, aby wprowadzić systemowe wsparcie dla ogrodnictwa miejskiego ze strony władz administracyjnych, traktować miejskie ogrody jako ważny aspekt gospodarki przestrzennej, a także promować je wśród mieszkańców jako ważną gałąź odpowiedzialną za środowisko i klimat. (PAP)

ekr/ zan/